OBRZĄDEK POGRZEBOWY

Charakterystyczną cechą obrządku pogrzebowego ludności kultury łużyckiej był zwyczaj palenia zmarłych (kremacja) i umieszczania szczątków kostnych w glinianych naczyniach – popielnicach. Zmarłym do grobu składano dary w postaci naczyń ceramicznych ustawianych przy popielnicy, bądź wyrobów metalowych i miniaturowych naczyń wkładanych do jej wnętrza. Zdarza się, że w czasie badań archeolodzy odnajdują w ziemi zwarte skupiska przepalonych kości. Prawdopodobnie istniał zwyczaj, który nakazywał składanie przepalonych kości nie do naczyń glinianych, lecz do pojemników organicznych, które nie przetrwały do naszych czasów.
Interesującym zagadnieniem dotyczącym obrządku pogrzebowego kultury łużyckiej jest występowanie na cmentarzyskach również grobów szkieletowych. Sporadycznie są one rejestrowane w różnych grupach kultury łużyckiej, ale największe ich zagęszczenie wystąpiło na Górnym Śląsku i w zachodniej Małopolsce. Jaka była przyczyna zróżnicowania obrządku pogrzebowego i stosowania na większości cmentarzysk równolegle kremacji i inhumacji? Jest to temat od lat poruszany przez badaczy. Istnieją dwie teorie. Pierwsza z nich głosi, że starsze tradycje, związane z ludnością kultury przedłużyckiej (obrządek szkieletowy) przetrwały obok ciałopalenia – nowego zwyczaju związanego z pojawieniem się kultury łużyckiej. Natomiast druga teoria zakłada przybycie na nasze ziemie z terenów nadadriatyckich nowej grupy ludności, utożsamianej z Ilirami, kultywującymi inhumację. Badacze skłaniają się raczej do pierwszej teorii, gdyż w materiale archeologicznym pozyskanym w trakcie badań wykopaliskowych brak znalezisk potwierdzających obecność na naszym terenie ludności z Południa.
W grobach szkieletowych ciało zmarłego najczęściej układane było na osi północ–południe z głową skierowaną zazwyczaj na południe, w pozycji wyprostowanej na wznak, z rękami wzdłuż ciała. Archeolodzy odnajdują w tych obiektach grobowych ozdoby głowy w postaci guziczków brązowych i zawieszek z drutu brązowego, które pierwotnie umocowane były na skórzanych lub tekstylnych opaskach, szpile, którymi spinano odzież, bransolety, nagolenniki, brązowe naszyjniki, kolie z paciorków brązowych, rzadziej szklanych lub kościanych oraz gliniane wisiorki. Zmarłym wkładano także do grobów narzędzia, przedmioty codziennego użytku, takie jak: noże, siekierki, sierpy, brzytwy. Rzadziej odnajdywane są groby wyposażone w broń w postaci grotów do włóczni, sztyletów czy grocików strzał. Oprócz wyrobów metalowych w grobach umieszczano również naczynia, często z pożywieniem, bądź też dary w postaci kawałków mięsa.
Osobną grupę stanowią groby, które konstrukcją, wyposażeniem, orientacją północ–południe nawiązują do grobów szkieletowych. Zasadniczą różnicą w tych obiektach jest to, że na dnie jamy grobowej rozsypano szczątki po kremacji.
Pochówkom towarzyszyły konstrukcje z kamieni wapiennych i w niewielkiej ilości granitowych. Tworzyły one obstawy bądź czasami rozbudowane bruki, które przykrywały jamy grobowe.