ZANIK KULTURY ŁUŻYCKIEJ

Zanik kultury łużyckiej, rozwijającej się przez blisko 1000 lat (od ok. 1350 do 400 lat przed Chr.), spowodowany był różnorodnymi czynnikami. Nie bez znaczenia dla upadku tej kultury były poważne zmiany klimatyczne, związane z początkiem chłodnego klimatu subatlantyckiego, charakteryzującego się dużymi opadami. Zmiany te miały wpływ na kryzys i zanik osadnictwa. Jednym z ważnych czynników było pojawienie się kultury pomorskiej, która uformowała się we wschodniej i środkowej części Pomorza w okresie halsztackim C. Kultura ta rozprzestrzeniła się w okresie halsztackim D oraz we wczesnym i środkowym okresie lateńskim na większość obszaru zajętego poprzednio przez ludność kultury łużyckiej.
Charakterystycznymi cechami kultury pomorskiej jest występowanie grobów skrzynkowych wzniesionych z płyt kamiennych lub głazów, popielnic twarzowych oraz grobów podkloszowych. Inną z przyczyn załamania się kultury łużyckiej były powtarzające się od 1. połowy VI do połowy V wieku przed Chr. najazdy Scytów. Ten koczowniczy lud pojawił się na stepach nadczarnomorskich ok. połowy wieku VII i utworzył potężne państwo, które w źródłach greckich nosi nazwę Scytii. Rozciągało się ono od ujścia Donu po dolny Dunaj. Scytowie byli ludem wojowniczym o bardzo surowych obyczajach, podejmowali dalekosiężne wyprawy wojenne i łupieskie. Opanowali także tereny Kotliny Karpackiej, skąd pustoszyli obszary zajęte przez kulturę łużycką.

Skarb z Witaszkowa
Niezwykle interesującymi zabytkami scytyjskimi znalezionymi na naszych ziemiach są złote przedmioty ukryte na osadzie w Witaszkowie. Prawdopodobnie należały one do scytyjskiego wodza, który zginął w trakcie wyprawy wojennej. Są to m.in.: okucia sztyletu (akinakes) oraz pochwy, emblemat w kształcie ryby, tarczowata ozdoba, pleciony łańcuch, oprawa osełki i zawieszka.